Daarnaast waren er op veel bedrijven extra activiteiten, zoals: een bijenhouder, de agrarische natuur- en landschapsvereniging, het Hoogheemraadschap van Rijnland, een springkussen en lokale cultuurhistorische verenigingen.
Over Bollenstreek in Bedrijf
Bollenstreek in Bedrijf is het jaarlijkse evenement voor de promotie van agrarische bedrijven in de Bollenstreek. Op de tweede zaterdag van augustus opent een aantal bedrijven hun deuren voor het publiek. Stap in de wereld van de tuinbouw en maak kennis met de ondernemers, de sector en de producten uit de regio! En dat allemaal in elkaars omgeving.
Elke belanghebbende, of het nu een wethouder, teler of handelaar is, beantwoordt de vraag over de risico’s van verduurzaming en hoe je hiermee omgaat anders. Een teler is gericht op een stabiele bedrijfsvoering terwijl de wethouder het draagvlak juist belangrijk vindt. Samenwerken aan duurzaamheidsvraagstukken kan dan lastig zijn. Door gebruik te maken van een serious game ontstaat er een andere dynamiek in het gesprek, die leidt tot inzicht, begrip en creativiteit. “Voor ons was duidelijk dat dit het middel was om de dialoog op gang te brengen”, vertelt Wiesje.
Spelregels voor een gelijkwaardig gesprek
De keuze voor een serious game was weloverwogen. Het was voor de onderzoekers belangrijk om met veel partijen om tafel te gaan om de risico’s in kaart te brengen. Wiesje: “Sommigen zijn geoefend in het onder woorden brengen van hun standpunten, terwijl anderen dat minder zijn. Om een gelijkwaardig gesprek te voeren zijn daarom spelregels en een nieuwe, gelijkmakende taal wenselijk. Daar is een visual dialogue uitermate geschikt voor.” Beelden brengen een gemeenschappelijke taal en in combinatie met spelregels kan een gelijkwaardig gesprek worden gevoerd tussen mensen met verschillende achtergronden en belangen.
Bordspel van belangen
Bij de ontwikkeling van de game ‘Bolwerken’ is gestart vanuit de inhoud. Er is onderzocht wat er precies nodig was en hoe de creativiteit van de deelnemers daarbij benut kan worden. Wiesje: “In tegenstelling tot rollenspellen wilden we dat alle deelnemers hun expertise kunnen inzetten. We plaatsen deelnemers daarom in hun eigen rol en schotelen ze een situatie in de toekomst voor. Daar bedenken ze dan zelf een actie bij die zowel voor de individuele als gemeenschappelijke belangen positief uitpakt.” Het resultaat: een gemeenschappelijk bord met daarop de ecosysteemdiensten en biodiversiteit in de Duin- en Bollenstreek, en een kleiner individueel bord waarop individuele belangen staan.
Tijdens het spelen van het spel zijn deelnemers in gesprek gegaan over hoe de ecosysteemdiensten er nu uitzien en waar ze over vijf jaar willen zijn. Bij het bedenken van acties is steeds gekeken naar de invloed op de gemeenschappelijke en individuele borden. “Dit leidde, spelenderwijs, tot een gezamenlijk besef dat voor deze grote gemeenschappelijke uitdagingen alleen gezamenlijk opgelost kunnen worden goed gezamenlijke acties te bedenken waren.”
Van weerstand naar handelingsperspectief
Deelnemers geven aan dat weerstand verschuift naar handelingsperspectief. Het spel stimuleert hen om verder te gaan dan alleen het uiten van ongenoegen. Het besef dat het een gezamenlijke opgave is, motiveert de deelnemers om uit de machteloosheid te stappen en te handelen. Wiesje: “Het enthousiasme dat ontstond bij het bedenken van concrete acties was mooi om te zien!” Een van de deelnemers beaamt dat. “Het is verrassend makkelijk samenwerken tussen mensen waarvan je het op het eerste oog niet verwacht. De game stimuleert om verder te gaan dan praten over, en zenden van, ongenoegen. Op een prettige en veilige manier dwingt de game om samen tot actie te komen en creatief te zijn.”
De betrokkenheid en bereidheid van belanghebbenden is gegroeid dankzij ‘Bolwerken’, wat zorgde voor kennisdeling en community-vorming. Het hoofddoel was echter om alle individuele spelers inzicht te geven in de complexiteit van de verhouding tussen individuele en gemeenschappelijke belangen. De concrete acties die daaruit voortkwamen, worden nu besproken met Greenport Duin- en Bollenstreek, zodat de breed gedragen ideeën verder worden gebracht.
In het project Remote Sensing voor Sierteelt onderzoeken telers, Unmanned Valley en Space Campus (met steun van Holland Rijnland en gemeente Katwijk) hoe je satelliet- en drone-technologie kunt inzetten om ziekten en plagen eerder te signaleren. Met eerder signaleren kun je gerichter actie ondernemen. Het hoofddoel: minder gewasbeschermingsmiddelen gebruiken én een gezond gewas.
Botrytis onder de loep
De keuze in dit project is op botrytis gevallen. Achteraf een goede keuze want in het voorjaar van 2023 was er vaak sprake van botrytis in het gewas. De drone kon hierdoor veel date verzamelen. Data is alleen nog geen informatie. Dat is de slag die nu gemaakt wordt: de duizenden foto’s die de drone maakte worden beoordeeld (annoteren) door de telers om te zien of er sprake is van botrytis. Dit is het handwerk wat ook bij aritificial intelligence hoort: het systeem voeden met informatie. Dit doen de telers samen met Walter Kort (projectleider vanuit Unmanned Valley).
De volgende stappen?
Deze beelden leiden uiteindelijk tot een model. Kan dit model accuraat botrytis herkennen? Dat gaan we in een volgend stadium onderzoeken. Je kunt dit model koppelen aan bescherming: eerder of gerichter. Weer een stap verder: voorspellen waar – ook – botryrits ontstaat, door er meer sensoren aan te koppelen. Denk ook aan bodemsensoren, lokale weersomstandigheden.
Gerichte bescherming is al mogelijk: er kan per dop worden aangestuurd en er zijn al technieken waarbij niet gespoten wordt, maar de plant wordt aangetipt.
De telers
Daan van Steijn doet mee omdat hij ziet dat projecten als deze nodig zijn: de eisen die aan duurzaam (schoon) werken worden gesteld zijn om hoog gegaan. Daan ziet ook in dat je als ondernemer niet alleen de antwoorden zult vinden. Samenwerken met andere ondernemers en een innovatie-instelling als UMV is noodzakelijk.
Daan zoekt – als bestuurder van AJDB en vanuit zijn studieclub Bollenjongens – naar manieren om zijn bedrijfsvoering te verbeteren en in te spelen op eisen en wensen van de maatschappij.
Henk Verdegaal heeft zijn bedrijf de laatste jaren omgevormd: hij is minder verschillende gewassen gaan telen en terug gegaan naar een kleinere oppervlakte. Zijn belangrijkste drijfveer: meer rust in het bedrijf, voor zichzelf en zijn naasten én voor zijn medewerkers. Daardoor heeft hij ook wat meer tijd gekregen om te werken aan innovaties die zijn bedrijf, de sector en zijn omgeving verder helpen. Daarom doet hij mee aan dit project.
Daar past ook bij: op een andere manier de werkzaamheden uitvoeren: slimmer en gerichter en met minder belasting voor de grond. Daar is zijn machinepark op aangepast en daar passen ook drone- en sensortechnologie bij. Henk is al langer betrokken bij precisielandbouw: de stapjes die worden gezet gaan langzaam maar gestaag: er komen nieuwe technieken beschikbaar. Zo kan een drone al zelfstandig vliegen (vanuit wetgeving is een piloot nog nodig) en gaat AI er voor zorgen dat data sneller en beter wordt omzet in informatie die hem kan helpen in het nemen van zijn beslissingen.
Mooi voorbeeld wat Henk noemde uit een eerder project: door vanuit de lucht naar zijn velden te kijken kwam hij erachter dat er onregelmatiger geplant was dan hij dacht. Regelmatig planten leidt tot gelijkmatigere (en gemiddeld hogere) productie. Deze inzichten gaan ook helpen in gerichter gewasbescherming inzetten of in de beslissing dit niet te doen (waarbij je dan kunt vertrouwen op het model: je kunt langer wachten).
De deelnemende bedrijven hadden hun best gedaan zo goed mogelijk voor de dag te komen. Overal stonden eigenaren, medewerkers en familieleden klaar met koffie en limonade. Zij vertelden vol trots over hun werk, gaven rondleidingen door de schuur en over het veld en beantwoordden vragen van bezoekers. Veel bedrijven maakten met fotoseries en presentaties duidelijk welke producten zij leveren, wie hun klanten zijn en hoe zij werken.
Opening door Willem Heemskerk
De open dag werd ‘s ochtends geopend door Willem Heemskerk, voorzitter van het Bloemencorso Bollenstreek en Bedrijfsleven Bollenstreek. Hij benadrukte dat de agrarische bedrijven onmisbaar zijn voor de economie en voor het toerisme en landschap van de Duin- en Bollenstreek. Heemskerk prees de inzet van de familiebedrijven die hun passie voor het vak overdragen op jongere generaties.
Voorzitter Piet van der Poel van Bollenstreek in Bedrijf benadrukte dat het belangrijk is dat bewoners van de Bollenstreek met eigen ogen zien wat er in de bedrijven gebeurt en dat ze met de ondernemers kunnen spreken. Bij de opening waren ook burgemeester Verkleij en wethouder Alkemade van Noordwijk aanwezig, evenals wethouders van Lisse en Teylingen. Zij brachten een bezoek aan enkele bedrijven, waar ze werden rondgeleid.
Extra activiteiten
Op de meeste locaties was ook een organisatie te gast op het gebied van agrarisch natuurbeheer, waterkwaliteit, bijen houden, landschap en cultuurhistorie van de Bollenstreek. Er was ambachtelijke Bollenstreek-ijs verkrijgbaar en ook voor kinderen was er van alles te zien en te doen. Zij konden bij de koeien kijken of een foto maken op een tractor, zich laten schminken of zich even uitleven op het springkussen.
Bollenstreek in Bedrijf is een initiatief van de Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur (KAVB) en de Land- en Tuinbouworganisatie Noord (LTO Noord). Piet van der Poel kijkt met tevredenheid terug op de open dag. “We willen de inwoners en bezoekers van de Bollenstreek nauwer betrekken bij het werk van de agrarische bedrijven en dat is weer prima gelukt. We hebben het aantal bezoekers niet bijgehouden, maar het zijn er zeker rond de duizend geweest. Het was weer een feest om te zien hoe de bedrijven zich presenteerden en hoeveel mensen belangstelling hebben voor de tuinbouwsector.”
Subsidieregeling employabilitybudget, budget van €1500 voor een cursus die je naast je huidige werk wilt volgen. De cursus moet gericht zijn op werk, en mag bedoeld zijn om door te groeien in je huidige werk of om een nieuw beroep te leren. Zie: Subsidieregeling Employabilitybudget Glastuinbouw – Colland Arbeidsmarkt
De regeling Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie is op 24 juli 2023 gepubliceerd in de Staatscourant. In deze regeling zijn dit jaar zogenaamde hekjes opgenomen, waardoor er meer kans is voor geothermieprojecten om subsidie te krijgen. Geothermie Nederland hoopt dat veel geothermieprojecten SDE aanvragen en daarmee kunnen starten met ontwikkeling.
Glastuinbouw Nederland wijst in een reactie op de hekjes, maar is nog niet tevreden wat betreft de warmtepomp-categorieën. Alexander Formsma, beleidsspecialist Klimaat en Energie bij Glastuinbouw Nederland: “Met betrekking tot de warmtepomp-categorieën zijn we nog niet tevreden. Het was naar aanleiding van de PBL-adviezen helaas geen verrassing, maar het is teleurstellend dat er geen warmtepomp met WKK-referentie opengesteld is voor de tuinbouw. Daarnaast lijkt de categorie lucht-water-warmtepomp ook minder toegankelijk voor de glastuinbouw door de 70 graden Celsiusgrens die als criterium wordt gesteld. We proberen dit vanuit Glastuinbouw Nederland nog op te pakken met de ministeries van LNV en EZK. Met als doel hier mogelijk voor 2023, maar in ieder geval voor de 2024 ronde nog verandering in te brengen.”
Publicatie regeling
Onderstaand de linkjes naar de vermeldingen in de Staatscourant:
